تاریخچه و وضعیت کنونی سینما در گرجستان

تاریخ سینما در گرجستان از اواخر قرن ۱۹ آغاز شد ، گرجستان از روندهایی که در دنیای متمدن آن دوران رخ می داد، جدا نبود و در این مسیر قرار داشت. انعکاس ظهور سینمای فرانسوی همزمان در تفلیس نیز متبلور شد. تاریخ اولین نمایش فیلم در گرجستان سال ۱۸۹۶ یازده ماه پس از اولین نمایش عمومی تجاری سینمای لومیر در پاریس انجام شد. در سال های بعد، نمایش ها به بصورت دوره ای در تفلیس برگزار گردید.

در تئاتر یا سیرک تفلیس مخاطبان عمدتاً تولیدات فرانسوی را تماشا می کردند. برای سال ۱۹۰۴ چندین سالن ۵۰-۶۰ نفره سینمای افتتاح شد: "ایلوزیونی"، "اورانی"، "اسکیفی"، "مولن-الکتریک" و غیره. اولین سالن سینمای بزرگ، ۱۵۰ نفره در باغ موشتایدی (باغ مجتهد) ساخته شد. نمایش سینما همچنین در شهر باتومی نیز برگزار و در سال ۱۹۰۷ سالن سینمای در بلوار باتومی افتتاح شد.

شخصی که نامش با ساخت اولین فیلم های گرجی گره خورده است "واسیل آماشوکلی" است. اما او فیلم سازی را از شهر باکو شروع کرد، مورخان سینما، تصاویر فیلمبرداری شده در باکو در سال ۱۹۰۸ را به عنوان تاریخ مرجع برای تاریخ سینمای گرجستان می دانند. معروف ترین فیلم آماشوکِلی، فیلم مستند بلند «سفر آکاکی تسرتلی به راچا و لچخومی» است. بی تردید واسیل آماشوکلی از پیشگامان سینمای گرجستان است، اما یک سال قبل از آماشوکلی، عکاس الکساندر دیغْمِلاشویلی در گرجستان مشغول فیلمبرداری بود. یکی دیگر از چهره های مهم سینمای مستند اولیه گرجستان، مورخ، محقق جنگ های قفقاز، سرهنگ سیمون اِسادزه است.

اولین فیلم بلند گرجی «کْریسْتینه» به کارگردانی الکساندر تْسوتْسوناوا و گِرمانه گوگیتیدزه است که فیلمبرداری آن در سال ۱۹۱۶ در تفلیس در روسیه تزاری آغاز شد و  در سال ۱۹۱۹ در سالگرد اعلام استقلال در جمهوری مستقل گرجستان به نمایش درآمد.

در زمان جمهوری اول گرجستان (۱۹۱۸-۱۹۲۱)، یک  فیلم مستند نیز ساخته شد. فیلم مورد نظر به کارگردانی گرمانه گوگیتیدزه توانست تصاویری منحصر به فردی از عملیات نظامی ارتش روسیه در سال ۱۹۲۱ را ارائه دهد. این مستند آخرین مورد فیلمبرداری برای گرجستان مستقل ثبت شد و پس از آن  زمان صنعت فیلم شوروی گرجستان فرا رسید.

بلافاصله پس از به قدرت رسیدن، دولت شوروی شروع به ایجاد نوع جدیدی از صنعت فیلم دولتی که به معرفی ایده های شوروی در کمک به مردم تعلق داشت فعالیت نمود. در نیمه اول دهه ۱۹۲۰، افرادی که قبل از انقلاب کار حرفه ای خود را آغاز کردند در صنعت فیلمسازی شوروی گرجستان استخدام شدند.

در میان هنرمندان جوانی که با ایده شکل گیری فرم جدید فیلم به صنعت سینما آمدند، می‌توان به کارگردان‌هایی مانند میخیل کالاتوزیشویلی (کالاتوزوف)، نیکولوز شِنگِلایا، لئو اِساکیا، سیکو دولیدزه، میخیل چیائورِلی، لِو پوش، زکریا بِریشویلی، کوته میکابریدزه اشاره کرد. سیاست نسبتاً لیبرال در سینما تا پایان دهه ۱۹۲۰، امکان تجربه خلاقانه و اکتشافات فرمالیستی را به کارگردانان می داد. با این حال، بعداً سیاست تغییر کرد و سانسور نیز تشدید شد. در دهه ۱۹۳۰، در سینمای گرجی مضامین سیاست جمعی سازی، صنعتی‌سازی ومکانیزه‌سازی کشاورزی، همچنین نقد یا تمسخر رژیم فئودالی و دولت سوسیال-دمکراتیک مطرح شد.از این دوره به عنوان  افزایش تعداد شخصیت های قهرمان در سینمای گرجستان نیز یاد می شود.

در طول جنگ جهانی دوم، تمام فیلم های بلند ساخته شده توسط استودیو فیلمسازی تفلیس به طور مستقیم یا غیرمستقیم با موضوع مبارزه اتحاد جماهیر شوروی با آلمان مرتبط است. دوره پس از جنگ جهانی دوم تا سال ۱۹۵۳  صنعت فیلم محدود شد.

پس از روند استالین‌زدایی در شوروی، در سال های ۱۹۵۶-۱۹۶۸، فشار سیاسی در هنر نسبتاً ضعیف شد. سانسور به کار خود ادامه داد، اما قدرت مسئولان متزلزل شد و این تغییرات در سینما نیز تاثر گذار بود و دوره جدیدی در سینمای گرجستان آغاز شد که گاهی به آن موج نو سینمای گرجستان می گویند. شخصیت هایی که توسط کارگردانان تنگیز ابولادزه، مِراب کوکوچاشویلی، اوتار ایوسلیانی، میخیل کوباخیدزه، اِلدار شِنگِلایا در سینمای گرجی که شامل افرادی مخالف جامعه  و دارای نگرش انتقادی هستند.

از دهه ۱۹۷۰، یک سبک در سینمای گرجستان تقویت شد که به بخشی جدایی ناپذیر از روند هنری در رژیم توتالیتر تبدیل شد. سانسور در هنر موجب استفاده از پیام های پنهانی توسط نویسندگان در آثار هنری شد. اندیشیدن به استعاره های بصری و معنادار به یک روند مشخص در سینمای گرجستان تبدیل شد تا جایی که استعاره همزمان تجلی تفکر شاعرانه و بینش سیاسی کارگردان را نشان می دهد.

بعدها، در عصر «پرسترویکا» سبک مذکور، شکل سیاسی آشکارتری به خود می گیرد. کارگردانان به موضوعاتی که قبلاً ممنوع بود دست می زنند. معروف‌ترین فیلم گرجی دوران «پرسترویکا» که در غرب نیز تشویق شد (جایزه بزرگ جشنواره بین‌المللی فیلم کن، ۱۹۸۷)، «توبه» ساخته تنگیز ابولادزه است.

در سال ۱۹۹۱، با بازگرداندن استقلال گرجستان، دوره طولانی حکومت توتالیتر در زندگی سیاسی پایان یافت که به نوبه خود، تا حد زیادی مسیر توسعه سینمای گرجستان را تعیین کرد. سینمای گرجستان پس از فروپاشی شوروی در اوایل دهه ۹۰، در پس زمینه مشکلات سیاسی و اقتصادی در کشور، بحران مادی و خلاقانه ای جدی را تجربه کرد. کشور آزاد شد، سانسور لغو شد، اما در سینمای گرجستان به جای رونق، دوران افول آغاز گردید.

دهه ۱۹۹۰ دوران رکود سینمای گرجستان بود. به دلیل کمبود بودجه، ساخت و تولید فیلم ها سال ها به طول انجامید. بسیاری از فیلمسازان به طور کلی از فرآیند خلاقیت کناره گیری کردند. حداقل تعداد فیلم در این دوره ساخته شد. یک استثناء فیلم «۱۰۰۱ دستور آشپز عاشق» (۱۹۹۶) که محصول مشترک گرجی و فرانسوی نام داشت و با قرار گرفتن در فهرست نامزدهای اسکار در رده بهترین فیلم خارجی و موفقیت بین المللی زیادی کسب کرد.

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، ساختار دولتی جدید ایجاد و  در گرجستان مدل قدیمی صنعت تولید فیلم را کاملاً تغییر داد.  این تغییر بر جنبه های ساختاری، مالی و خلاقانه تأثیر گذاشت.

در سال ۱۹۹۱ گرجستان به یک کشور مستقل تبدیل شد. کسب استقلال با وخامت اوضاع سیاسی، بحران مالی، درگیری های داخلی و خصومت در چندین نقطه کشور همراه بود. برخی از مشکلات اجتماعی-اقتصادی فشار قابل توجهی هم بر زندگی روزمره و هم بر توسعه آینده سینما وارد کرد. در کشور دوران گذار پر از مشکلات آغاز شد.

تغییرات اساسی در سینمای گرجستان رخ داد: تأمین مالی متوقف شد، ساختارهای قدیمی تغییر و لغو شد، شرکت های تولید فیلم و استودیوها  جدید ظاهر شدند؛ همچنین به منظورتجدید کار و انتقال آن به مسیر جدید، استودیو «گرجستان فیلم» ابتدا به یک مرکز سینمایی، و سپس به یک شرکت سهامی تبدیل شد. در این دوره در سینمای گرجستان آثار فیلمسازان جوان زیاد شدند، آثاری کمتر تجاری و بیشتر فیلم هایی با مضامین رئالیستی، با سادگی فرم، نشان‌دهنده مسائل واقعی ساخته می شد. در آثار این دوره، ارزش گذاری مجدد ارزش ها، بدبینی، محو مرزها بین واقعیت و شرطی مشاهده می شد.

فیلم های گرجی بار دیگر با موفقیت در صحنه بین المللی به نمایش درآمد. برخی از آنها به پیروزی های مهمی دست یافتند: فیلم «روی لبه» (۱۹۹۳) دیتو تسینتسازه برنده جایزه «پلنگ نقره ای» در لوکارنو (سوئیس) شد و اثر گیورگی مگِلادزه «نه، دوست» (۱۹۹۳) در اوبرهاوزن (آلمان) و فیلم "لالایی" (۱۹۹۴) نانا جانلیدزه در پسارو (ایتالیا) جوایز اصلی دریافت کرد.

مشکلات اقتصادی تأثیر بسزایی بر سینمای گرجستان گذاشت که هیچگاه از نسل های مستعد و  خلاقانه بی بهره نبوده است. به دلیل مشکلات مالی، روند ساخت فیلم به مشکلات زیادی مواجه شد.  دولت نتوانست بودجه کافی برای استودیوهای فیلم سازی را تامین کند و به همین دلیل فیلمسازان حامیان مالی جذب می کردند. موارد مکرر نیز وجود داشت که فیلمسازان با هزینه شخصی آثار خود را فیلمبرداری می کردند.

وضعیت انیمیشن نیز در شرایط سختی قرار داشت. در این دوره تنها چهار فیلم در گرجستان ساخته شد: «مرزها» ساخته شادیمان چاوچاوادزه، «قوی ترین ها» ساخته امیران ایسیانی، «سازندگان جهان» اثر مراب سالاریدزه (هر سه - ۱۹۹۷) و «پارادوکس» اثر بوندو شوشیتایشویلی(۱۹۹۹). دلیل محدودیت فیلم های انیمیشن، ناقص بودن پایه مادی و فنی و عدم حمایت مالی عنوان شد.

هنرمندان سینمای گرجستان با ایده ها، پروژه ها و امیدهای خلاقانه جدید وارد قرن بیست و یکم شدند. تمرکز اصلی تولید فیلم به شرکت ها و استودیوهای کوچک معطوف شد که بیشتر آنها توسط تهیه کنندگان مستقل تاسیس شده بودند. تحلیل سینماگران این بود که سینمای تجاری نمی تواند در گرجستان توسعه یابد، زیرا شبکه سینمایی مربوطه وجود نداشت، بنابراین آنها به فیلمبرداری فیلم هایی روی آوردند که هنر فیلم گرجستان را به طور گسترده در جشنواره های بین المللی فیلم مطرح کند.

در سال ۲۰۰۰ مرکز ملی سینمای گرجستان تأسیس شد که وظیفه تعیین سیاست دولتی در قبال سینمای گرجستان، ترویج توسعه تولید فیلم، آموزش فیلم، شبکه سینماها و صادرات فیلم، اطمینان از حمایت دولتی، هماهنگی و غیره را بر عهده داشت.

در سال ۲۰۰۲ جشنواره بین‌المللی فیلم تفلیس  تأسیس شد که هدف آن آشنایی مخاطبان گرجستانی با نمونه‌های جدید هنر سینمای جهان و ارتقای پیشرفت بیشتر تولید فیلم درگرجستان بود. این جشنواره فیلم هر ساله طرفدارانی بیشتر جذب می نماید و امروزه یکی از معتبرترین انجمن های سینمایی در اروپای شرقی است.

مرکز ملی سینمای گرجستان، موسسه اصلی ترویج بخش فیلم در این کشور است که در ۵ دسامبر سال  ۲۰۰۰ بر اساس قانون "در مورد حمایت دولتی از صنعت فیلم ملی"، تاسیس شد. مرکز ملی سینما سیاست دولتی در زمینه سینما را تعیین می کند و حمایت دولتی و هماهنگی مناسب آن را برای توسعه سینمای گرجستان فراهم می کند.

از بدو تاسیس، مرکز ملی سینما به طور فعال به تحقق اهداف خود ادامه داده، از بخش تولید فیلم گرجستان حمایت مالی می کند. مرکز ملی سینما دارای چهار بخش است:

  • بخش تولید فیلم: مرکز ملی سینما از بدو تاسیس تاکنون فعالانه از حوزه تولید فیلم گرجستان حمایت می کند و بخش تولید فیلم، مسئولیت مراقبت از آن را بر عهده دارد. وظیفه اصلی آن، سازماندهی مسابقات تولید فیلم، اجرای آنها و نظارت بر کل روند است که شامل: تعیین میزان وجوه دریافتی از بودجه دولتی و تعداد پروژه هایی که قرار است تامین مالی شوند، مشاوره با تهیه کنندگان شرکت کننده در مسابقه، کنترل هزینه های هدفمند بودجه تخصیص یافته در مسابقه برای تولید فیلم، ساخت فیلمنامه، ایجاد پروژه سینمایی و توزیع آن است.
  • بخش ترویج هنر سینمای: هدف اصلی این بخش حفاظت از میراث سینمای گرجستان و محبوبیت و ترویج آن با برگزاری نمایش ها، مرور آثار سینمای، هفته‌های فیلم، جشنواره‌ها و نمایش‌های فردی است. وظیفه این بخش ترویج همه ابتکارات شناختی و آموزشی است که باعث رونق سینما در کشور می شود. به همین منظور، این بخش به طور دائم مسابقات پروژه های سینمایی مستقل را اعلام می کند و نمایشگاه های فیلم و شب های خلاقانه، مطالعات مرتبط با سینما و دوره های آموزشی و جشنواره های بین المللی فیلم را که در قلمرو گرجستان برگزار می شود مورد حمایت مالی قرار می دهد ، از دیگر فعالیت های آن انتشار  نشریات سینمایی و ادبیات فیلم است.
  • بخش صادرات فیلم: ارتقای همکاری های بین المللی از اولویت های مرکز ملی سینما است. بر این اساس، هدف بخش صادرات فیلم، حمایت از سینمای گرجی و ترویج آن در خارج از کشور، اعم از شرکت در جشنواره‌های بین‌المللی فیلم/نمایشگاه‌های فیلم، برگزاری روزهای فیلم گرجی، ترویج توزیع بین‌المللی فیلم‌های گرجی، تشویق تولید مشترک، انتخاب کاندیداهای فیلم گرجی برای اسکار، کمک هزینه برای سفر ویا جشنواره است.
  • بخش اداری: وظیفه اصلی بخش اداری مرکز ملی سینما، ایجاد کلیه شرایط کاری برای مرکز است که به انجام صحیح و به موقع اهداف و وظایف تعیین شده  کمک می کند.

از سال ۲۰۱۰، مرکز ملی سینمای گرجستان به عضویت چندین سازمان مهم و معتبر بین المللی درآمد:

  • Eurimages - بنیاد شورای اروپا برای توسعه و حمایت از سینما.
  • EFP – European Film Promotion – شبکه بین‌المللی سازمان‌های سینمایی که مبلغ سینمای اروپایی است
  • FNE – Film New Europe – بستر رسانه ای که صنعت بین المللی فیلم را پوشش می دهد.

پروژه  "فیلمبرداری در گرجستان" نیز با موفقیت در گرجستان فعالیت می کند. برنامه دولتی "فیلمبرداری در گرجستان" توسط آژانس "تولید در گرجستان" از سال ۲۰۱۶ آغاز به کار کرد. این برنامه به تهیه کنندگان داخلی و بین المللی علاقه مند به تولید فیلم این فرصت را می دهد که فیلم یا سایر تولیدات صوتی/تصویری را در گرجستان فیلمبرداری کنند، در صورتیکه سرمایه گذاری از حد معمول بالاتر باشد ۲۰ تا ۲۵ درصد نیز شامل تخفیف خواهد شد.

متأسفانه، در سال های اخیر،  چالش های متعددی  در صنعت فیلم گرجستان به وجود امده که در این میان یکی از مهمترین آنها تقابل وزارت فرهنگ و مرکز سینمایی تحت کنترل آن با نمایندگان حوزه صنعت سینما است. حدود دو سال است که اکثریت نمایندگان بخش سینمای گرجستان در حالت تحریم هستند و هرگونه همکاری با مرکز سینمایی و وزارت فرهنگ را قطع کرده اند.

پس از انتصاب ته‏آ تسولوکیانی به عنوان وزیر فرهنگ، حوزه سینما از اولین حوزه هایی بود که  دچار تغییرات اساسی و تصمیمات با انگیزه سیاسی شد. در مارس ۲۰۲۲، گاگا چخیدزه از سمت مدیر مرکز ملی سینما که به مدت دو سال در این سمت بود، برکنار شد. چخیدزه سال ها پیش نیز ریاست مرکز را بر عهده داشت و در عین حال یکی از بنیانگذاران و مدیران جشنواره بین المللی فیلم تفلیس است. وزارت فرهنگ، سوء رفتار مالی را دلیل رسمی برکناری گاگا چخیدزه عنوان کرد، اگرچه تا به امروز هیچ مدرک دال بر این موضوع ارائه نشده اما  همانطور که خود گاگا چخیدزه اعلام کرد این تصمیم مربوط به انتقاد علنی او از وزارت فرهنگ بود و هدف آن تحت تأثیر سیاست دولتی قرار دادن مرکز سینما است.

کد خبر 21184

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
5 + 1 =